معرفی رازک و خواص درمانی آن

نام علمی:

Humulus lupulus L.، نام فرانسه Houblon و نام انگلیسی آن hop می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، رازک، رزَک، حشیشة الدینار، ککیمور، لبلاب و جنجل نامیده شده است.

تیره گیاه:

شاهدانه Cannabinaceae
آرام کننده اعصاب، تقویت کننده قلب، مسکن، خواب‌آور، تقویت کننده عمومی بدن، ضد کرم معده و قطع کننده احتلام‌های شبانه و نعوظ‌های دردناک شبانه می‌باشد.

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی، ریزوم‌دار و چند ساله به ارتفاع حدود 6 متر گاهی موارد بیشتر با ساقه‌های یک ساله (یعنی اینکه گیاه دارای ریشه زیرزمینی است که دو الی سه سال عمر می‌کند و پاییز هر سال ساقه‌های آن خشک شده و از روی ریشه خزان می‌شود بهار سال آینده دوباره از روی ریشه گیاه شروع به رشد کرده و ساقه‌های آن بلند می‌شوند)، دوپایه، زاویه‌دار، پیچنده و بالارونده و برگ‌های آن متقابل، پهن، دندانه‌دار، کرکدار، خشن و مرکب از 2 تا 5 قسمت نامساوی هستند. پایه‌ی نر گیاه دارای گل‌های کوچکی به وضع مجتمع و سفید رنگ و در پایه‌ی ماده آن گل‌هایی به رنگ سفید مایل به حنائی و به حالت مجتمع به صورت مخروط‌های تقریباً کروی ظاهر می‌شوند. این مخروط‌ها از فلس‌های نازکی تشکیل یافته‌اند که در کناره هر یک، 2 تا 6 گل ماده همراه با براکته‌های کوچک جای دارند. میوه‌اش به صورت فندقه‌هایی است که در سطح آنها و در قاعده براکته‌ها، تارهای ترشحی فراوان به وجود می‌آید. در این تارها ماده‌ای به نام لوپولن جمع می‌شود. بوی آن در صورت تازه بودن، معطر و مطبوع و طعم آن تلخ است.  

طبیعت:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن سرد می‌باشد.

رویش جغرافیایی:

در اغلب نقاط کشورها از جمله کشورهای اروپایی و آسیایی و در ایران بیشتر در استان‌های شمالی و شمال غربی انتشار دارد و به صورت پرورشی نیز کاشته می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در گیاه رازک:

اسانس، کولین، آسپاراژین، یک ماده‌ی تلخ، ماده‌ی لوپولن، آلفا رزین، بتا رزین و غیره در آن مشخص شده است.

بخش مورد استفاده:

گل‌های پایه ماده و میوه. در ضمن برگ و ریشه‌ی گیاه نیز خواص دارویی دارند.

نحوه مصرف:

معمولاً به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند. در ضمن رازک در صنایع مختلفی نیز کاربرد دارد.

خواص درمانی گل:

آرام‌بخش و مفید برای بدخوابی‌های عصبی، اشتهاآور و محرک دستگاه هضم، تقویت کننده عمل کلیه‌های بدن و فعال کننده دستگاه گردش خون، افزاینده ترشح ادرار و برطرف کننده ضعف مفرط، تسکین دهنده تحریکات شهوانی و مسکن سردردهای یک‌طرفه، رفع کننده اختلالات جنسی با منشأ عصبی و مفید برای ناراحتی‌های قلبی ناشی از اختلالات عصبی و هضمی، ضد صرع و مقوی معده، ضد یرقان و خون‌ساز، ضد اسکوربوت و تحلیل برنده ورم غدد لنفاوی گردن، ضد اسهال خونی و ادرارآور، ضد آب آوردن انساج و مقوی اعصاب، ضد تشنج و برای رفع بیماری‌های جلدی مزمن مخصوصاً سودا مؤثر می‌باشد. در ضمن برای سل، ناراحتی‌های گوارشی، لنفاتیسم، شب ادراری، کم خونی دختران جوان، نرمی استخوان، نقرس، میگرن، قاعدگی دردناک و عدم تعادل عصبی نیز مفید است.

خواص درمانی میوه:

آرام کننده اعصاب، تقویت کننده قلب، مسکن، خواب‌آور، تقویت کننده عمومی بدن، ضد کرم معده و قطع کننده احتلام‌های شبانه و نعوظ‌های دردناک شبانه می‌باشد.

تذکر:

به دلیل وجود مقداری استروژن در رازک استفاده آن برای خانم‌ها در سنین قبل از یائسگی و در دوران بارداری و شیردهی ممنوع می‌باشد. در ضمن زیاده‌روی در مصرف آن در بعضی اشخاص ایجاد خارش، ناراحتی معده و یا اسهال می‌نماید.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.